Himpenserpoldermole
Aan de noordrand van de polder staat op de ringvaartdijk een markante, met riet beklede, monniksmolen uit 1863. Met een wiekenkruis van maar liefst 24 meter is deze molen de grootste in zijn soort in Friesland. Nog regelmatig draaien de wieken van deze monumentale molen. Uniek is dat het Wetterskip Fryslân de molen gebruikt als onderkomen voor een elektrisch aangedreven gemaal om het water uit de polder op het gewenste peil te houden. Zowel op windkracht als met elektrisch kan dan ook het water uit de polder worden gemalen.
Geschiedenis
Het meer als strafplaats
Het Hempensermeer had in de overlevering een schrikwekkende reputatie. Uit verschillende oude kronieken is te lezen dat in de Middeleeuwen het meer een beruchte executieplaats is geweest.
Droogmakerij
Friesland kent een onophoudelijke strijd tegen het water. Met de aanleg van vele zeedijken kon uiteindelijk nieuw land worden bewoond. Na de landaanwinning in de gebieden aan de kust, slenken en binnenzeeën werden vanaf de zeventiende eeuw ook verschillende meren en poelen ingepolderd. De droogmaking van het Hempensermeer was één van de laatste in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588-1795). Uniek is de mathematische verdeling in gelijke vierkante percelen van ca. 2.2 ha, welke verkaveling vandaag de dag nog nagenoeg geheel intact is.
Naamgeving 'Seizen'
Heel bijzonder is de dambordverdeling van de polder. Omdat alle percelen gelijk zijn kregen ze alle een eigen “seize” naam.
Natuurgebied
Nadat Staatsbosbeheer de Hempensermeerpolder in bezit had gekregen is het beheer gericht op het behoud en de ontwikkeling van vochtig, bloemrijk grasland met een bijzondere weidevogelbetekenis. Het waterpeil wordt in de winter verhoogd, er ontstond weer verschil tussen de hogere en lagere delen van de polder (met klei op veenbodem), het mestgebruik is aangepast en er mag niet voor 1 juli worden gemaaid. Het agrarisch gebruik (o.a. hooiwinning en begrazing door koeien en schapen) wordt door Staatsbosbeheer verpacht.
Waterbeheer
De droogmakerij Hempensermeer is een bijzonder Nederlands fenomeen. In de 16e en 17e eeuw was de waterbeheersingstechniek van het malen van water met windkracht en de techniek van aanleg van dijken zover gevorderd, dat complete meren werden drooggelegd. In de Hempensermeer komen alle facetten van waterhuishouding en waterbeheer dicht bij elkaar tot uiting.
Hempensermeerpolder in beeld
Staatsbosbeheer, eigenaar en beheerder van de Hempensermeerpolder, en de Monumentenstichting Boarnsterhim, eigenaar van de Himpenserpoldermole, hebben eind 2015 en in het eerste halfjaar van 2016 een verkenning uitgevoerd naar de mogelijkheden om de beleving van de unieke Hempensermeerpolder te vergroten.